CHP Vilayet Kongrelerinin Parti Politikalarına Etkileri (1930-1950)

Bu kitapta, Tek-Parti dönemi ve sonrasında, Cumhuriyet Halk Partisi taşra teşkilatının en üst kademesi olan vilayetlerde düzenlenen kongrelerin, parti politikalarına etkisinin olup olmadığı araştırılmaktadır.

Bunun için Ankara, Antalya, Bursa, İstanbul, İzmir, Kars, Malatya, Maraş, Samsun ve Seyhan/Adana vilayetlerinde 1930-1950 yılları arasında gerçekleştirilen Vilayet Kongreleri incelenmiştir. Kongrelerin sonuçlarına ilişkin uygulamalar ise CHP’nin 1931-1947 yılları arasında düzenlemiş olduğu kurultaylar ve grup toplantılarına ait tutanaklar, TBMM Zabıt Cerideleri ile Resmi Gazete’den yararlanılarak, tarih kronolojisi esasına bağlı kalınmak suretiyle analiz edilmiştir.

Böylece günümüzde bile tartışma konusu olan ve sıkça gündeme getirilen “Tek-Parti Dönemi uygulamaları, Çok-Partili Siyasete geçiş ve bu dönemde yaşananlar” hakkındaki bazı aslı olmayan ve başkalarından işitilerek edinilen bilgilere, yargılara dayanan, doğrusu tam olarak bilinmeyen  hususlara açıklık getirileceği de umulmaktadır.

Çünkü üzerinde çalışılan dönem itibarıyla partinin benimsemiş olduğu ve sürekli geliştirdiği Kemalist ideoloji, “Milliyetçilik, Halkçılık, Cumhuriyetçilik, İnkılâpçılık, Laiklik ve Devletçilik” gibi, tanımlamaları tamamen demokratik olan ilkeleri içinde barındırmaktadır. Tek-Parti yönetimi, iktidarı süresince, yürürlükte bulunan ve ulusal egemenlik ilkesine dayanan Türk Anayasası’na bağlı kalmıştır.

Hiçbir zaman çağdaşları gibi bir Tek-Parti doktrinini savunmamış, ülke yönetimine resmen tekelci bir özellik vermeye kalkışmamış ve sınıfsız bir toplum yaratmaya çalışmamıştır. Aksine, muhalif grupları bile bünyesinde özümsemeye önem vermiştir. Çok partili bir sisteme geçiş ve meclis denetiminin sağlanabilmesi için kuruluşundan itibaren büyük bir çaba harcamıştır. Ancak, iktidarı süresince yaşanan iç ve dış siyasal, sosyal, iktisadi gelişmeler bu amacın tam anlamıyla gerçekleşmesine engel olmuştur. Kongreler ve kurultaylar vasıtasıyla parti içi demokrasinin işlerliğini, halkın siyasal katılımını sağlamaya çalışmıştır. İktidarda bulunduğu sürece, genel ve yerel seçimler hep zamanında yapılmış, bağımsız adayların da seçimlere katılması sağlanmıştır. Nihayet CHP, hiçbir totaliter veya otoriter Tek-Partinin yapamayacağı/yapamadığı, kendi hazırlamış olduğu tamamen demokratik seçim şartlarıyla çoğulcu bir sisteme geçişi sağlamış ve yapılan seçimler sonrası ülke yönetimini Demokrat Parti’ye devretmiştir. Belirtilen söz konusu bu gerçeklerden, herhangi birinin yaşanmamış olduğunu bugüne kadar kanıtlayabilmiş bir çalışma yoktur.